Tunzi wil dat vrouwen hun plaats opeisen. ‘Ik ben opgegroeid in een wereld waar iemand zoals ik, met mijn huidskleur en mijn type haar, nooit als mooi kon worden beschouwd.’
Als ik eventjes cru mag zijn: het is niet de eerste Miss Universe, World of Dadizele die vrouwen aller landen oproept om ‘onze plaats op te eisen in de maatschappij’ en zich zo opwerpt als rolmodel. En vooral: ik blijf er een dubbel gevoel bij hebben dat vrouwen plots de emancipatorische toer opgaan, net nadat ze via een glitter en glamour-vleeskeuring een kroontje op hun hoofd hebben kregen, omdat ze de knapste waren van een schare andere dames met de ideale maten.
Maar goed, de tijden van ‘sois belle et tais-toi’ zijn voorbij. En Tunzi’s woorden raakten me echt. Vooral als ze het over haar haar had. Want dat is een permanente nachtmerrie in het leven van een zwarte vrouw: ‘Wat doe ik met mijn haar?’ En voor u denkt dat de gemiddelde Afrikaanse vrouw wel andere katten te geselen heeft: dit is géén luxeprobleem. De natuurlijke haarsnit van een zwarte vrouw wordt beschouwd als lelijk en onprofessioneel, een teken van ongehoorzaamheid. Waarom denkt u dat de meeste succesvolle zwarte vrouwen sluik haar hebben?
De Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie, auteur van Amerikanah, is zeer scherp: had Michelle Obama een afrokapsel gehad, haar man Barack was nooit verkozen geraakt. Adichie bedoelde dat Obama dan beschouwd had kunnen worden als alleen maar de kandidaat van de zwarte Amerikanen. Afrikaanse kapsels worden in hun natuurlijke vorm als ‘lelijk’ en ‘etnisch’ beschouwd. Mensen denken dat een zwarte vrouw die haar natuurlijke afro draagt, een statement maakt. En dat deed Tunzi. In dat opzicht was haar kapselkeuze even belangrijk als haar speech.
Als tiener worstelde ik ook met mijn haarkeuze, net vanwege bovenvermelde reden. Ik eindigde uiteindelijk bij een soort van Grace Jones-achtig kapsel. Ik zag haar in vrouwenbladen en wou op haar lijken, omdat ze succesvol was en niet wakker lag van een ingewikkelde haarstijl. Ik wou geen duur kapsel, want dat kon ik toch niet betalen, en je kunt er niet elke dag mee onder de douche. Ook Diana King maakte indruk op me, toen ik haar zag dansen in de clip van ‘Shy guy’, met een broekpak en prachtig eenvoudig haar.
Het blijft een beladen vraag die je aan niemand kunt stellen: wat doe ik met mijn haar? Want hoewel ik een vrije vrouw ben in een vrije wereld en met mijn haar dus doe wat ik wil, blijf ik geneigd te denken dat ik een boodschap moet meegeven telkens als ik bij mijn kapper zit. Wat zeg ik tegen kleine meisjes die me als rolmodel zien? Misschien is die boodschap inderdaad: ‘Doe met je haar wat je wil’. Of ‘wat je kan’.
"Ik ben van kapsel veranderd. Maar ik ben nog steeds dezelfde persoon met dezelfde energie en dezelfde dromen.Verandering is leuk, het voelt als een bloem die van alle seizoenen geniet."
Want in veel gezinnen is het haar zo’n issue, dat het jonge meisjes soms zelfs in de armoede jaagt. Een modern, westers kapsel – en dus vooral geen afro – kost handenvol geld. Soms laten meisjes de rekening bij de kapper betalen door oude mannen. U raadt zelf wel wat ze daarvoor in ruil moeten doen … Ik wou niet zo’n meisje zijn.
De inspirerende woorden én de haarkeuze van Tunzi zijn een belangrijk signaal voor veel meisjes in Afrika. Maar tegelijk bekruipt me weer dat dubbele gevoel. Want terwijl Tunzi de dictatuur van het uiterlijk aanklaagt – een feit dat zich niet beperkt tot het Afrikaanse continent – heeft ze haar spreektijd verdiend door de ene na de andere schoonheidswedstrijd te doorlopen.
Laten we dan vooral haar oproep tot meer vrouwelijk leiderschap onthouden. En kijk: op dezelfde dag dat Zozibini Tunzi gekroond werd tot Miss Universe, legde Sanna Marin in Finland de eed af als premier van Finland. Ze werd meteen de jongste premier van het land. En in de wereldgeschiedenis, op een na: de Britse William Pitt de jongere in 1783. Meer nog, de nieuwe Finse regering bestaat uit vijf partijen, die allemaal geleid worden door jonge vrouwen.
En al ben ik niet meteen fan van haar eerste politieke ideeën (een vierdagenwerkweek en een zesurenwerkdag, wie gaat dat betalen?), ook Marins woorden blijven hangen: ‘Ik heb nooit nagedacht over mijn leeftijd of mijn geslacht. Ik denk aan de redenen waarom ik in de politiek gegaan ben, en de dingen waarvoor we het vertrouwen van de kiezers gekregen hebben.’
Bron: DeStandaard, 7/01/20
