Woke is watching you

Maar is het wel Big Brother die we het meeste zouden moeten vrezen? De Franse filosoof en schrijver Raphaël Enthoven beantwoordt die vraag negatief en ziet veel meer gevaar in wat hij Little Brother noemt: de trend dat bij elk incident, hoe groot of hoe klein ook, de smartphone wordt bovengehaald en men aan het filmen slaat. Een auto-ongeval, een schermutseling in de tram, een woordenwisseling op straat …Voor je het weet, staat alles op beeld en gaat het viraal op sociale media. Little Brother is watching you.

Little Brother is niet iets wat we moeten vrezen, het is er namelijk al. Het overkwam twee personeelsleden van de Universiteit Antwerpen. Na een practicumexamen vond er een gesprek plaats tussen de twee vrouwen maar ze wisten niet dat hun gesprek werd opgenomen. Er werden uitspraken gedaan als, en ik citeer de meest ophefmakende: „Marokkanen hebben hun eigen taaltje”, „Chinezen zijn minder agressief dan Marokkanen” en „Als er amok gemaakt wordt, is het nooit door orthodoxe joden.” Zoals zovele gesprekken: een mix van meningen, clichés en (jammer genoeg) feiten. Maar wat is daar fout aan?

Het gefilmde gesprek ging viraal op sociale media en u raadt het al: de twee werden door de rector van de universiteit meteen geschorst. Dagenlang werden we overspoeld door een golf van verontwaardiging. Over de uitspraken, voor alle duidelijkheid, niét over de schorsing, en al zeker niet over het zonder toestemming verspreiden van beelden van een privégesprek.

Het verdict was duidelijk: het was het zoveelste bewijs van „structureel racisme” in onze samenleving en dus ontoelaatbaar. Dit soort uitspraken, zei men, bedreigt de onderwijskansen van studenten met een migratieachtergrond en ze zijn dus absoluut niet te tolereren binnen de muren van een universiteit.

Dit voorval was de aanleiding voor de recente oprichting van Hypatia in België, een meldpunt voor woke-incidenten. Verschillende academici vinden dat de academische vrijheid en de vrijheid van meningsuiting bedreigd wordt door wokisme en de cancelcultuur en willen het fenomeen in kaart brengen. Een bijzonder waardevol initiatief.

De schorsing van de twee UA-personeelsleden is een schoolvoorbeeld van wat Raphaël Enthoven le suïcide de la liberté noemt, de zelfmoord van de vrijheid. Hij zet het gevaar van publieke lynchpartijen in de kijker: mensen die perfect te verantwoorden, ’legale’ meningen verkondigen, worden afgestraft, niet alleen door een hypercorrecte overheid die in een goed blaadje wil staan, maar ook door de ’meute’, la foule.

Wat opvalt: in naam van de verdraagzaamheid en de deugdelijkheid worden andere stemmen geweerd uit het debat en wordt één bepaalde visie op de samenleving opgelegd. De juiste visie. Met andere woorden: veralgemenen mag, maar enkel in het geval van ’witte mensen’. Mensen met een andere huidskleur kunnen dat niet aan, dus die moeten beschermd worden. ’Nederlanders zijn racisten’, dat mag gezegd worden. ’Marokkanen spreken een bijzonder taaltje’, dat mag niet. Bent u nog mee?

Laat het alleszins duidelijk zijn: van mij mag u alles zeggen. Zolang u zich maar fatsoenlijk gedraagt. In Vlaanderen pakt men graag uit met de uitspraak ’woorden doen ertoe’. Een verholen manier om duidelijk te maken dat u moet opletten wat u zegt. Daar ben ik het niet helemaal mee eens. Het is een kwestie van evenwicht. Ik kijk ook naar daden. Die doen er voor mij het meest toe. Hebt u een bepaald idee over Burkinezen? Van mij mag u dat. Maar gedraag u beschaafd als u er één tegenkomt.

In een woke-wereld lijkt het of we vrij zijn, maar dat is een illusie. We zijn daar even vrij als ’vissen in een aquarium’ volgens Enthoven. We mogen zwemmen waar we willen, maar binnen de glazen perken. Dat is exact wat woke voor ogen heeft: zij bepalen hoe groot het aquarium is en hoeveel keer we naar lucht mogen happen.

Ik zeg nee. We mogen niet aan onze vrijheid laten knabbelen onder het mom van (valse) verdraagzaamheid. In plaats van ongehoorde meningen op te sporen en te bestraffen, kunnen we beter als samenleving wat weerbaarder worden. Leren omgaan met mensen met andere ideeën dan de onze.

Botsende ideeën zouden ons moeten verrijken in plaats van ons verdelen. Du choc des idées jaillit la lumière. (Uit de botsing van ideeën ontspringt het licht.) Maar daar zijn we nog ver vandaan. Woke is watching you.

Dit was de achtentwintigste column van Assita Kanko voor De Telegraaf.

www.telegraaf.nl