Europees Parlementslid
Stel je voor, je bent een leerkracht en je staat voor de klas. Je weet dat je missie simpel is: de kinderen niet alleen leren lezen en schrijven maar ook leren denken. Stel je voor, je staat daar maar het is niet meer zoals vroeger. Je autoriteit is gehalveerd. Je moet op eieren lopen als je streng wilt optreden zodat kinderen discipline meekrijgen. Je hebt een hele lijst beschuldigingen die naar je hoofd kunnen worden geslingerd. ’Racist’ staat bovenaan bijvoorbeeld. ’Islamofoob’.
Je moet zorgen dat je de juiste woorden en een juiste toon hanteert. Maar wat is dat dan? De kinderen laten denken hoort er in ieder geval niet direct bij. Je staat daar voor een soort verlossing zelfs al weet je dat je niets hebt misdaan. Dat de kinderen bij voorbaat slachtoffers zijn, maakt van jou een dader.
Misschien had je iets willen vertellen over Voltaire. Over vrijheid. Over hoe iedereen vrij kan leren denken. Over hoe ideeën mogen botsen. En hoe mensen van elkaar kunnen leren. Over de geschiedenis en hoe de feiten tellen. Dat godslastering niet meer van deze tijd is en dat je met religie kan spotten. Zelfs over de islam. En dat een cartoon over Mohammed uiteraard getoond mag worden. Dat je over de aanslagen in Brussel en Parijs bijvoorbeeld kan praten zonder dat mensen zich hermetisch sluiten zoals een oester. Ja, de cartoons zijn bespreekbaar. De gelijkheid tussen jongens en meisjes ook. Helaas niet hier. In een ideale wereld wel.
Het kritisch denken is in gevaar want de plek waar men dat leert, is veranderd in een plek van omerta. Wat wordt een samenleving als leraren moeten zwijgen of worden vermoord? Dan raakt de waanzin de tempel van kennis in het hart. De bron van gezond verstand en sterk burgerschap raakt verlamd en welke soort volwassenen krijgen we dan morgen?
Samuel Paty en Dominique Bernard waren twee gewone Franse mannen. Ik las dat Bernard een hond had, graag wandelde en naar boven keek als hij vogels hoorde. Lesgeven was hun passie. Ze waren geen soldaten maar ze stierven in het gevecht.
Mijn vader was ook leerkracht. In zijn tijd kon je nog veel zeggen op school. Elk van ons heeft die ene leerkracht die je nooit kan vergeten. Wellicht diegene die strenger was dan de andere, die het verschil maakte in je leven of die gewoon een grapjas was.
Misschien wilden de twee vermoorde Franse leerkrachten zo een verschil maken in de geesten.
Deze week las ik zonder verbazing dat de scholen vol jihadistische ideeën en antisemitisme zitten. Met leraren die vaak niet meer kunnen aanzetten tot kritisch denken. De angst om als racist of islamofoob te worden gezien is groot. Erger nog, angst om neergestoken of onthoofd worden door eigen (oud-) leerlingen.
Ze kijken naar het nieuws - áls ze al kijken - waarbij journalisten ook dezelfde angst hebben om te duiden. Er is steeds meer een ’acceptabele’ manier van denken, de vrije manier is niet meer zo in. „Ja maar” wordt het verhaal. Maar hoe behoeden we onze samenleving dan voor obscurantisme om terug te keren naar de waarden van de Verlichting?
Aanstaande maandag herdenken we de aanslag in de Bataclan. De mensen die daar aanwezig waren op 13 november 2015 werden afgeslacht. Opzettelijk doodgeschoten in de naam van Allah. Op welke manier voorkom je zoiets in de toekomst als het in vele opzichten onbespreekbaar is?
Vandaag in België bijvoorbeeld, en dat is een fenomeen dat je overal in Europa kan observeren, melden scholen gevallen van leerlingen die schoolreisjes weigeren omdat ze genoeg tijd willen om te bidden. Steeds meer jonge meisjes bedekken zich volledig en je ziet schooljongens die ritueel hun voeten wassen op de wastafel in de schooltoiletten. Wat bespreekbaar is in de klas wordt steeds minder. De radicale opmerkingen of het door islamitisch geïnspireerd gedrag frequenter. De school moet een neutrale plaats zijn.
Dat onze scholen nu geconfronteerd worden met steeds meer geradicaliseerde jongeren werd zelfs bevestigd door het Belgisch Coördinatieorgaan voor de Dreigingsanalyse en Staatsveiligheid. Maar eerlijk gezegd hadden we deze bevestiging niet nodig van wat we zelf allang kunnen zien. Wokisme, islamisme en antisemitisme in de scholen en in de brede samenleving muilkorven ons geweten.
Het is niet gemakkelijk voor leerkrachten om in dergelijke omstandigheden en context hun werk te doen. Ik maak me hier al jaren zorgen over en waarschuw. Maar als je er iets van zegt, word je al snel beschuldigd van islamofobie of bedreigd.
Wat zou ik zelf geworden zijn als ik niet had kunnen genieten van de vrijheid waarmee mijn leerkrachten me lesgaven? Door de huidige situatie te aanvaarden laten we zoveel kinderen in de steek. Zeker zij die thuis geen boek openslaan.
De school is dé plek voor onderwijs en vooruitgang, niet alleen voor de kinderen maar ook voor de hele samenleving op termijn. Maar de weg naar kritisch denken is vandaag de dag serieus versperd.
Dit was de zesenzestigste column van Assita Kanko voor De Telegraaf.
