Een reddingslijn voor onderdrukte vrouwen

Ik ben opgegroeid in Afrika, in een moslimgezin waar de strenge praktijken van de grootouders langzaamaan wegebden. Geboren zonder vrijheid heb ik die zelf moeten ontdekken en veroveren. Niet alleen onderwijs en volharding, maar ook de Nederlandse taal en de samenleving waarin ik leef, hebben me gemaakt tot wie ik ben: een trotse Vlaming en een onafhankelijke vrouw. Ik wens alle vrouwen dezelfde vrijheid en het recht op zelfbeschikking toe. Het nieuwe boek van Ayaan Hirsi Ali, Prooi. Immigratie, islam en de erosie van vrouwenrechten, kan daartoe inspireren. Het is een moedig en confronterend verhaal dat het effect van migratie en van mislukte integratie op vrouwenrechten in kaart brengt. Hirsi Ali heeft een opmerkelijke reis van zelfonderzoek en transformatie afgelegd.

Laat me duidelijk zijn: zelf ben ik geen islamcritica, maar wel een voorstander van vrouwenrechten, vrijheid en het recht op zelfbeschikking voor iedereen. Religie kan een positieve kracht zijn. Maar als een geloof de basisrechten van vrouwen inperkt, dan móéten de maatschappij en de overheid daar paal en perk aan stellen. De Franse overheid nam onlangs nog moedige maatregelen om die rechten te beschermen. Ook in België valt de aanwezigheid van een extreem conservatieve islam niet langer te negeren. We moeten kritisch naar religie kijken. Niet alle gebruiken stroken met onze moderne waarden en wetten. Het is onaanvaardbaar dat vrouwen in ons land nog steeds hun maagdenvlies moeten laten reconstrueren om hun maagdelijkheid aan vreemden te bewijzen. Het is onaanvaardbaar dat sommige vrouwen hun huis niet onbegeleid mogen verlaten, of dat ze gedwongen worden om twee stappen achter hun man te lopen. Alle voor​delen van de rechtsstaat willen en tegelijk vasthouden aan middeleeuwse gebruiken? Voor dat soort cultureel relativisme is er geen plaats.

We moeten dit probleem aanpakken met nuance, mededogen en eerlijkheid. Eerst en vooral moeten we goed begrijpen met welke moeilijk​heden vrouwen uit conservatieve moslimfamilies thuis te maken krijgen​. Dat kunnen allesbepalende en angstaanjagende ervaringen zijn, waarbij ze niets van soevereiniteit over hun lichaam en geest hadden. Het is geen hoogdravende princi​pestrijd, het gaat over de dagelijkse realiteit. Vrouwen die onder een extreem religieus juk moeten leven, zijn vaak financieel afhankelijk, hebben meestal geen werk en niemand bij wie ze bescherming kunnen zoeken. Als samenleving moeten we een reddings​lijn naar hen uitwerpen. Mede daarom hebben we neutrale en cultureel onderlegde structuren nodig die bescherming kunnen bieden aan slachtoffers van huiselijk geweld, seksuele vergrijpen, gedwongen huwelijken en genitale verminking. We mogen segregatie in onze scholen niet accepteren. We moeten programma's opzetten om deze vrouwen een nieuwe start te gunnen om hun vaardigheden en talenten te ontwikkelen. We moeten ook die vrouwen en mannen ondersteunen die de oude patriarchale structuren van hun religieuze instituten willen afbreken en een grotere maatschappelijke participatie van vrouwen bevorderen. Een van de sterkste wapens om inclu​sie en gelijkheid te verhogen, is de taal. Ik heb het niet over taallessen die slechts de basisregels bijbrengen, zoals een busticket kopen of een maaltijd bestellen. Ik heb het over talenkennis die iemand in staat stelt de wereld rondom hem te ontgrendelen en al de betekenissen die erin schuilgaan te doorgronden. De taal biedt de kracht om vrienden te maken, de krant te lezen, een job te bemachtigen en zoveel meer. Daar gaat het over: het maatschappelijke engagement versterken. Integratie is een goede investering die vrouwen meer mogelijkheden biedt. Op termijn rendeert dat zowel sociaal als economisch.

Het is niet alleen cruciaal om vrouwen te versterken, maar ook om een eind te maken aan de straffeloosheid. Eergerelateerd en huiselijk geweld moeten zoals elke andere misdaad bestraft worden. Poli​tieke correctheid mag het fundament onder onze rechtsstaat niet wegslaan. Wanneer niet iedereen in de samenleving aan dezelfde wetten is onderworpen, gaan mensen zich afkeren en zich minder verbonden voelen. Je kan niet leven en werken in Vlaanderen en je leven laten bepalen door religieuze rechtspraak uit de middeleeuwen of uit een verre plaats aan de andere kant van de wereld. Identiteit en integratie zijn de sleutels voor een succesvolle migratiepolitiek. De grenzen sluiten of niets doen uit angst om mensen te beledigen, zijn gevaarlijke benaderingen die op geen enkele manier tegemoetkomen aan de bezorgdheden van de burgers. Evenmin bevorderen ze de integratie van mensen die al in Vlaanderen leven. We moeten duidelijk maken wat in onze manier van leven past en wat niet. We moeten openlijk discussiëren om tot een beleid te komen dat onze samenleving verenigt. Wij moeten het recht van mensen om te bidden tot de God van hun keuze respecteren, net zoals nieuwkomers de waarden en wetten van het land waarin zij willen leven, moeten respecteren. Wie zich hier vestigt, moet een soort van maatschappelijk contract respecteren. U hoeft het niet eens te zijn met alles wat Ayaan Hirsi Ali of ikzelf schrijven, maar we moeten dit debat blijven voeren, opdat alle vrouwen vrij zouden zijn.