Hetzelfde gebeurt op andere plekken in ons land – in Verviers bijvoorbeeld – en in Europa. Zopas hoorden we dat in Irak een Belgische jongeman ter dood is veroordeeld omdat hij met IS heeft meegevochten. Vanuit Mosul had hij de terroristische aanvallen toegejuicht die de voorbije jaren in Europa werden gepleegd. Hoewel de jongeman bij ons, in Verviers, is geboren, heeft hij zich van onze samenleving en haar democratische waarden afgekeerd, om uiteindelijk voor de misdaad te kiezen. Het klassieke scenario, het zoveelste déjà vu.
Het rapport van Ocad trapt een open deur in (DS 9 mei). We wisten al dat er in de Brusselse Grote Moskee geweld wordt gepredikt tegen ‘slechte moslims’ of ‘ongelovigen’, en dat jongeren het risico lopen geïndoctrineerd te worden. In de nasleep van het rapport is de overeenkomst met Saudi-Arabië opgezegd en nam het Belgische gerecht salafistische literatuur in beslag. Zelf vind ik dat optreden onbeduidend, vooral in het licht van de gevaarlijke situatie waarin we verkeren in ons land. Alsof we een bulldozer met de blote hand proberen tegen te houden.
We mogen niet naïef zijn: dat type literatuur blijft gemakkelijk toegankelijk in buurtwinkels. Wie in Brussel op zoek is naar salafistische publicaties, vindt die zonder enige moeite. Ik zag boeken waarin staat dat meisjes zich als goede, onderworpen moslima’s moeten gedragen, terwijl de jongens als prinsjes worden verwend. Mensen die met dat soort geschriften zijn opgegroeid, gaan hun gedrag of hun opvattingen natuurlijk niet van vandaag op morgen veranderen. In heel wat huizen in de moslimwijken zijn die boeken trouwens niet eens nodig. Alles wordt live en in real time gedemonstreerd, de kinderen krijgen er systematisch die traditionele voorbeelden opgedrongen.
Ook de preken blijven gewoon doorgaan, in clandestiene moskeeën. En gezinnen die al hun informatie uit buitenlandse zenders putten, zullen zich in hun getto’s blijven opsluiten. Meestal hebben ze geen benul van wat er zich in België afspeelt. Hoewel ze hun sociale rechten vaak wel kennen.
We zullen opnieuw geneigd zijn onze ogen te sluiten voor dergelijke feiten, terwijl het lang geen randverschijnselen meer zijn. Nu en dan zal de verontwaardiging opflakkeren over de gevolgen van die lakse houding, die door intellectuele lafheid of door politiek opportunisme wordt gevoed.
Zowel het politieke leven als ons onderwijssysteem vertoont rotte plekken. Niet alleen is er de struisvogelpolitiek van het laisser-aller, ook het onderwijs slaagt er maar niet in de jongeren tot volwaardige burgers op te leiden, die kritische zin en inzicht bezitten. De religieuze apartheid op de schoolbanken draagt daar natuurlijk niet toe bij. Bovendien worden godsdienstlessen vaak gegeven door leraren van wie de vorming aan elke controle ontsnapt. Die toestand heeft als gevolg dat gematigde moslims zich moeten verstoppen. Ze zien geen uitweg meer.
Waarom hebben we het gewelddadige gedrag van de islamisten, die hun godsdienst boven de wet plaatsen, zolang geduld? Zijn we de moord op Theo van Gogh in Nederland misschien al vergeten? De in zijn bloed geschreven woorden, gericht aan Ayaan Hirsi Ali, die al minstens tien jaar door lijfwachten wordt beschermd? Alleen al die situatie bewijst dat er wel degelijk sprake is van geweld. Denk ook eens aan imam Seyran Ates, die wordt bedreigd omdat ze vindt dat de vrouw de gelijke is van de man en dat de hoofddoek werd uitgevonden door mannen, niet door God. En aan de Brusselse onderzoeker van Turkse origine die zijn weg elke dag zo uitstippelt dat hij in Brussel niet door ‘Turks’ grondgebied moet lopen, waar hij het slachtoffer dreigt te worden van sociale pressiemiddelen. En denk maar aan al die keren dat we worden aangemaand minder kritisch te zijn, omdat het probleem niet aan de islam zou liggen en omdat het salafisme in de Brusselse Grote Moskee of de partij Islam slechts marginale verschijnselen zouden zijn.
Bestaat er een groter bewijs van de kwetsbaarheid van onze westerse democratieën dan de keren dat de vrijheid van meningsuiting straffeloos wordt geschonden en dat diegenen die haar verdedigen in de steek worden geladen? De slachtoffers worden gedwongen als gevangenen te leven. Europa is elk overzicht kwijt.
We hebben in de eerste plaats duurzame oplossingen nodig. Er moet een eind komen aan de apartheid op school, zodat het onderwijs zijn taak kan vervullen. Zodat elk kind in staat is voldoende zelfstandig en kritisch te denken en het salafistische gedachtegoed nooit slikt. En het gerecht moet de middelen krijgen om kleine boefjes tijdig een halt toe te roepen. De wetten moeten worden nageleefd.
Ten slotte moeten we durven toe te geven dat we wel een probleem hebben met een bepaald soort islam. Aan onze waarden mag niet worden getornd, laat dat duidelijk zijn. Het gerecht moet zijn rol als bewaker van de rechtsstaat blijven vervullen, en zelf moeten we waakzaam blijven.
Deze column verscheen in De Standaard op 24 mei 2018.
